Ba Câu
Hỏi
Đó
là chuyện ba câu hỏi khó của một nhà vua, do nhà văn hào Leo Tolstoy
kể lại.
Nhà
vua ấy, Tolstoy không cho biết rơ tên,
một hôm nghĩ rằng : giá mà ông trả lời được ba câu
hỏi sau th́ ông sẽ không bao giờ bị thất bại trong bất cứ công việc
nào. Ba câu hỏi ấy là :
1.
Làm sao để biết được thời gian nào là thời gian thuận lợi nhất cho
mỗi công việc ?
2. Làm sao để biết được nhân vật nào là nhân vật quan trọng nhất mà ta
phải chú trọng ?
3. Làm sao để biết được công việc nào là công việc cần thiết nhất mà ta
phải thực hiện ?
Nghĩ
thế, Vua liền ban chiếu ra khắp trong bàn dân thiên hạ, hứa rằng sẽ
ban thưởng trọng hậu cho kẻ nào trả lời được những câu hỏi
đó.
Các
bậc hiền nhân đọc chiếu liền t́m tới kinh đô.
Nhưng mỗi người lại dâng lên
Vua một câu trả lời
khác nhau.
Về
câu hỏi thứ nhất, có người trả lời rằng muốn biết thời gian nào là
thời gian thuận lợi nhất cho mỗi công việc th́ phải làm thời biểu
cho đàng hoàng, có ngày giờ năm tháng và phải thi hành cho thật đúng
thời biểu ấy.
Như vậy mới mong công việc làm đúng lúc. Kẻ
khác th́ lại nói không thể nào dự tính được trước những việc ǵ phải
làm và thời gian để làm những việc ấy; rằng ta không nên ham vui mà
nên chú ư đến mọi sự khi chúng xảy tới để có thể làm bất cứ ǵ xét
ra cần thiết.
Có
kẻ lại nói rằng, dù Vua có chú ư đến t́nh h́nh mấy đi nữa th́ một
ḿnh Vua cũng không đủ sáng suốt để định đoạt thời gian của mọi việc
làm một cách sáng suốt, do đó nhà Vua phải thành lập một Hội Đồng
Nhân Sĩ và hành động theo lời khuyến cáo của họ.
Lại
có kẻ nói rằng, có những công việc cần phải lấy quyết định tức khắc
không thể nào có th́ giờ để tham khảo xem đă đến lúc phải làm hay
chưa đến lúc phải làm.
Mà muốn lấy quyết định cho đúng th́ phải biết
trước những ǵ sẽ xảy ra, do đó, nhà Vua cần phải cần đến những nhà
cố vấn tiên tri ...v.v...
Về
câu hỏi thứ hai, cũng có nhiều câu trả lời không giống
nhau.
Có người nói những nhân vật mà Vua cần chú ư nhất
là những ông đại thần và những người trong triều đ́nh. Có người nói là mấy ông Giám Mục, Thượng Tọa là quan hệ
hơn hết. Có người nói là mấy ông tướng lănh
trong quân đội là quan hệ hơn hết.
Về
câu hỏi thứ ba, các nhà thức giả cũng trả lời khác
nhau.
Có người nói khoa học là quan trọng nhất.
Có người nói tôn giáo là quan trọng nhất.
Có người lại nói : chỉnh trang quân đội là quan trọng nhất.
V́
các câu trả lời khác nhau cho nên nhà Vua không thể đồng ư với vị
hiền nhân nào cả, và chẳng ban thưởng cho ai hết.
Sau
nhiều đêm suy nghĩ Vua quyết định đi chất vấn một ông đạo tu trên
núi, ông đạo này nổi tiếng là có giác ngộ. Vua
muốn t́m lên trên núi để gặp ông đạo và hỏi ba câu hỏi kia.
Vị
đạo sĩ này chưa bao giờ chịu xuống núi và nơi ông ta ở chỉ có những
người dân nghèo; chẳng bao giờ ông chịu tiếp người quyền
quư.
V́ vậy mà nhà vua cải trang làm thường dân.
Khi đi đến chân núi, Vua dặn vệ sĩ đứng chờ ở dưới, và một ḿnh Vua,
trong y phục một thường dân, Vua trèo lên am của ông đạo.
Nhà
Vua gặp ông đạo đang cuốc đất trước am..
Khi trông thấy người lạ, ông đạo gật đầu chào rồi
tiếp tục cuốc đất. Ông đạo cuốc đất một
cách nặng nhọc bởi ông đă già yếu; mỗi khi cuốc lên được một tảng
đất hoặc lật ngược được tảng đất ra th́ ông lại thở hào hển.
Nhà
Vua tới gần ông đạo và nói :"Tôi tới đây để xin ông đạo trả lời giúp
cho tôi ba câu hỏi. Làm thế nào để biết đúng th́ giờ hành động, đừng
để cho cơ hội qua rồi sau phải hối tiếc ?
Ai là những người quan trọng nhất mà ta phải chú ư tới nhiều hơn
cả ? Và công việc nào quan trọng nhất cần
thực hiện trước tiên ?"
Ông
đạo lắng nghe nhà Vua nhưng không trả lời.
Ông chỉ vỗ vai nhà Vua và cúi xuống tiếp tục cuốc
đất.
Nhà
Vua nói :"Ông đạo mệt lắm rồi, thôi đưa cuốc cho tôi, tôi cuốc một
lát !". Vị đạo sĩ cám ơn và trao cuốc cho Vua rồi
ngồi xuống đất nghỉ mệt. Cuốc xong được hai vồng đất th́ nhà
Vua ngừng tay và lập lại câu hỏi. Ông đạo
vẫn không trả lời, chỉ đứng dậy và đưa tay
ra đ̣i cuốc, miệng nói :"Bây giờ bác phải nghỉ, đến phiên tôi cuốc".
Nhưng nhà Vua thay v́ trao cuốc lại cúi xuống tiếp
tục cuốc đất.
Một
giờ rồi hai giờ đồng hồ đi qua.
Rồi mặt trời bắt đầu khuất sau đỉnh núi.
Nhà Vua ngừng tay, buông cuốc, và nói với
ông đạo:
"Tôi
tới để xin ông đạo trả lời cho mấy câu hỏi.
Nếu ông đạo không thể trả lời cho tôi câu nào hết
th́ xin cho biết để tôi c̣n về nhà".
Ông
đạo nghe tiếng chân người chạy đâu đây bèn nói với nhà vua
:"Bác thử
xem có ai chạy lên ḱa !". Nhà Vua ngó ra th́ thấy một người có râu
dài đang chạy lúp xúp sau mấy bụi cây, hai tay ôm bụng. Máu chảy ướt đầm cả hai tay. Ông ta cố chạy tới chỗ nhà Vua và ngất xỉu
giữa đất, nằm im bất động miệng rên ri rỉ
...
Vua
và ông đạo cởi áo người đó ra th́ thấy có một vết đâm sâu nơi
bụng. Vua
rửa chỗ bị thương thật sạch và xé áo của ḿnh ra băng bó vết thương,
nhưng máu thấm ướt cả áo. Vua giặt áo và
đem băng lại vết thương. Cứ như thế cho đến khi
máu ngừng chảy.
Lúc
bấy giờ người bị thương mới tỉnh dậy và đ̣i uống
nước.
Vua chạy đi múc nước suối cho ông ta uống.
Khi đó mặt trời đă bắt đầu khuất và bắt đầu
lạnh. Nhờ sự tiếp tay của ông đạo,
nhà Vua khiêng người bị nạn vào trong am và đặt nằm trên giường ông
đạo. Ông ta nhắm mắt nằm yên. Nhà Vua cũng
mệt quá v́ leo núi và cuốc đất cho nên ngồi
dựa vào cánh cửa và ngủ thiếp đi. Vua ngủ ngon cho đến nỗi khi Vua
thức dậy th́ trời đă sáng và phải một lúc sau Vua mới nhớ ra được
ḿnh đang ở đâu và đang làm ǵ. Vua nh́n về phía giường th́ thấy
người bị thương cũng đang nh́n ḿnh cḥng chọc, hai mắt sáng trưng.
Người
đó thấy Vua tỉnh giấc rồi và đang nh́n ḿnh th́ nói, giọng rất yếu
ớt:
"Xin
bệ hạ tha tội cho thần !".
"Ông
có làm ǵ nên tội đâu mà phải tha ?"
"Bệ
hạ không biết hạ thần, nhưng hạ thần biết bệ hạ.
Hạ thần là người thù của bệ hạ, Hạ thần đă thề sẽ
giết bệ hạ cho bằng được bởi v́ khi xưa, trong chinh chiến bệ hạ đă
giết mất người anh của hạ thần và c̣n tịch thu gia sản của hạ thần
nữa".
"Hạ
thần biết rằng bệ hạ sẽ lên núi này một ḿnh để gặp ông đạo sĩ, nên
đă mai phục quyết tâm giết bệ hạ trên con đường
về.
Nhưng cho đến tối mà bệ hạ vẫn chưa trở xuống, nên
hạ thần đă rời chỗ mai phục mà đi lên núi t́m bệ hạ để hành
thích. Thay v́ gặp bệ hạ, hạ thần lại gặp
bốn vệ sĩ. Bọn nầy nhận mặt được hạ thần
cho nên đă xông lại đâm hạ thần. Hạ thần
trốn được chạy lên đây, nhưng nếu không có bệ hạ cứu th́ chắc chắn
hạ thần đă chết v́ máu ra nhiều quá. Hạ
thần quyết tâm hành thích bệ hạ mà bệ hạ lại cứu sống được hạ
thần. Hạ thần hối hận quá. Bây giờ đây nếu hạ thần mà sống được th́ hạ thần nguyện
sẽ làm tôi mọi cho bệ hạ suốt đời, và hạ thần cũng sẽ bắt các con
của hạ thần làm như vậy. Xin bệ hạ tha tội
cho hạ thần !".
Thấy
ḿnh ḥa giải được với kẻ thù một cách dễ dàng nhà Vua rất vui
mừng. Vua
không những tha tội cho người kia mà c̣n
hứa sẽ trả lại gia sản cho ông ta, và gửi ngự y cùng quân hầu tới
săn sóc cho ông ta lành bệnh.
Sau
khi cho vệ sĩ khiêng người bị thương về nhà, vua trở lên t́m ông đạo
để chào.
Trước khi ra về Vua c̣n lặp lại lần cuối ba câu
hỏi của Vua. Ông đạo đang quỳ gối xuống đất
gieo những hạt đậu trên những luống đất đă cuốc sẵn hôm qua.
Vị
đạo sĩ đứng dậy nh́n Vua :"Nhưng ba câu hỏi của Vua đă được trả lời
rồi mà !"
Vua
hỏi :"Trả lời bao giờ đâu nào ?"
"Hôm
qua nếu Vua không thương hại bần đạo già yếu mà ra tay cuốc dùm mấy luống đất này th́ khi ra về nhà
Vua đă bị kẻ kia mai phục hành thích mất rồi, và nhà Vua sẽ tiếc
rằng đă không ở lại cùng ta. V́ vậy thời gian quan
trọng nhất là thời gian Vua đang cuốc đất; nhân vật quan trọng nhất
lúc đó là bần đạo đây, và công việc quan trọng nhất là công việc
giúp bần đạo. Rồi sau đó khi người bị thương nọ chạy lên,
thời gian quan trọng nhất là thời gian Vua chăm sóc cho ông ta, bởi
v́ nếu Vua không băng vết thương cho ổng th́ ổng sẽ chết và Vua
không có dịp ḥa giải với ổng; cũng v́ thế mà ông ta là nhân vật
quan trọng nhất, và công việc Vua làm để băng bó vết thương là quan
trọng nhất. Xin Vua hăy nhớ kỹ điều này :"Chỉ có một thời gian quan
trọng mà thôi, đó là thời gian hiện tại, là giờ phút hiện tại. Giờ phút hiện tại quan trọng bởi v́ đó là thời gian duy
nhất trong đó ta có thể làm chủ được ta. Và
nhân vật quan trọng nhất là kẻ đang cụ thể sống với ta, đang đứng
trước mặt ta, bởi v́ ai biết được là ḿnh sẽ đương đầu làm việc với
những kẻ nào trong tương lai. Công việc
quan trọng nhất là công việc làm cho người đang cụ thể sống bên ta,
đang đứng trước mặt ta được hạnh phúc, bởi v́ đó là ư nghĩa chính
của đời sống chúng ta
!"... |